Zez — rodzaje zeza, przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie zeza

Zez to schorzenie związane z nieprawidłowym ustawieniem gałek ocznych, które występuje u dzieci i dorosłych. Dolegliwość może dotyczyć widzenia obuocznego, ale niekiedy też występuje zez na jedno oko. Ze względu na przyczyny, jak i charakter zjawiska występuje podział na różne jego rodzaje. Niekiedy spotyka się nagły zez u dziecka, który może mieć związek z porażeniem, zez jawny czy zez ukryty. Czy da się wyleczyć każdy rodzaj zeza? Na czym polega to charakterystyczne zjawisko występujące w okulistyce i jakie mogą być jego przyczyny? Sprawdź, co może jeszcze towarzyszyć tej dolegliwości poza charakterystycznym wyglądem oczu, i jak przebiega korekcja oraz leczenie zeza u dzieci i dorosłych.

Czym jest zez i jak powstaje?

Zez to choroba związana z nieprawidłowym ustawieniem oczu, czemu często towarzyszą zaburzenia widzenia o różnym stopniu nasilenia. Ustawienie to jest nierównoległe, czego skutkiem jest defekt kosmetyczny. Niedowidzenie może być zarówno jednooczne, jak i obuoczne. Poza tym, że oczy nie są ustawione w sposób prawidłowy, może wystąpić szereg innych dolegliwości, które zależą zarówno od typu zaburzenia widzenia jednoocznego i obuocznego, jak i wieku pacjenta czy przyczyny wystąpienia schorzenia.

W przebiegu zeza obraz, który widzi każde oko, jest różny. Mózg przetwarzający te obrazy nie potrafi złożyć ich w spójną całość, dlatego dochodzi do dwojenia. Zazwyczaj pacjent widzi je więc obok siebie lub jeden nad drugim, co bywa bardzo uciążliwe i nieprzyjemne. Wówczas organizm pobudza mechanizmy obronne, czego skutkiem bywa przechylanie głowy czy skręcanie twarzy. U dzieci z zezem wiąże się to zazwyczaj z tłumieniem jednego z wytwarzanych obrazów, co często prowadzi do rozwoju niedowidzenia. W przypadku niedowidzenia specjalista często zaleca  zasłanianie jednego oka.

Jakie są rodzaje zeza?

Podział zeza opiera się na kierunku, w którym odchylone jest oko zezujące u danego Pacjenta oraz w zależności od okoliczności występowania. Niekiedy zezowanie występuje stale lub jedynie okresowo. Ze względów klinicznych dokonuje się również rozróżnienia na zez ukryty oraz jawny (towarzyszący).

• Zez zbieżny to często występujący zez u niemowlaka, co niepokoi rodziców. Zez zbieżny polega na odchyleniu chorego oka w kierunku nosa. 
• Zez rozbieżny jest formą odwrotną do schorzenia zbieżnego. W tym przypadku oko zezujące jest ustawione w kierunku skroni.
• Zez ukryty występuje przy zaburzeniach mięśni poruszających gałką oczną (mięśni gałkoruchowych). Często jest też bezobjawowy i niewidoczny, choć towarzyszą mu niekiedy bóle głowy. Można go wykryć, wykonując test zasłaniania oka. Zez ukryty ujawnia się zazwyczaj na skutek doznanego urazu, z powodu zmęczenia, osłabienia czy w przebiegu choroby ogólnej. Schorzenie może wówczas stać się zezem jawnym i wymagać leczenia.
• Zez porażenny to szczególny rodzaj dolegliwości, który dotyczy zdrowego oka dotkniętego stałym lub czasowym porażeniem nerwów zaopatrujących mięśnie poruszające gałką oczną. Oko wówczas ustawia się w kierunku przeciwległym do mięśnia porażonego. 
• Zez pozorny — to zjawisko, które nie jest schorzeniem polegającym na nierównoległym ustawieniu gałek ocznych, a jedynie sprawia takie wrażenie. Często zez pozorny można podejrzewać na skutek występowania szerokiej nasady nosa lub różnej szerokości szpary powiekowej. Zez pozorny to zjawisko, które nie wymaga leczenia.

Zez – przyczyny odchylenia oka u dorosłych i dzieci

Istnieje wiele przyczyn, które mogą spowodować nieregularne ustawienie gałek ocznych. Można wyróżnić następujące przyczyny, z powodu których występuje zez:

• neurologiczne, w tym choroby ośrodkowego układu nerwowego oraz porażenia,
• wady wzroku, tzw. wady refrakcji, których skorygowanie może mieć wpływ na powrót do prawidłowego ustawienia gałek ocznych względem siebie, 
• choroby gałki ocznej lub oczodołu — to zarówno stany zapalne, jak i pojawienie się różnego rodzaju guzów,
• schorzenia mięśni ocznych,
• czynniki genetyczne — ryzyko wystąpienia zeza wzrasta, jeżeli w najbliższej rodzinie obecne są takie przypadki.

Zdarzają się sytuacje, w których powody powstania zeza pozostają nieznane.

Jakie są objawy zeza?

Typowym objawem zeza jest nierównoległe ustawienie gałek ocznych, z odchyleniem oka np. w stronę nosa, skroni, ku górze, dołowi albo skośnie. Dorosły Pacjent zmagający się z tą chorobą może widzieć podwójnie zwłaszcza w przypadku, kiedy zez pojawi się nagle. W zezie naprzemiennym może być w obu oczach prawidłowa.

Czasem objawem zeza okresowego, zwłaszcza rozbieżnego, są bóle głowy i trudności ze skupieniem wzroku przy czytaniu. Niektórzy pacjenci z zezem rozbieżnym okresowo przymykają oko.

Jak często występuje zez?

Zez ukryty jest dosyć powszechny, z kolei zez jawny pojawia się u 4-5% dzieci. Częściej u dorosłych diagnozuje się zez porażenny, który skutkuje zaburzeniami ruchów chorej gałki ocznej i podwójnym widzeniem.

Jak wykryć zeza?

Aby wykryć zeza, należy udać się do okulisty lub optometrysty. Specjalista przeprowadzi podstawowe badanie okulistyczne oraz dokona oceny ostrości wzroku, dna oka i wykona specjalny test naprzemiennego zasłaniania oraz odsłaniania oczu. Aby wykryć zeza, ocenie podlega też kąt zeza w stopniach. W tym celu używane są specjalne listwy pryzmatyczne i synoptofor. Lekarz sprawdza również jakość widzenia obuocznego i przestrzennego z bliska oraz daleka.

W jaki sposób odbywa się leczenia zeza? 

Na ile to możliwe, zawsze w pierwszej kolejności stosuje się leczenie zachowawcze. Jeżeli jednak nie ma innej możliwości, leczenie polega na wykonaniu zabiegu. Przed skierowaniem na zabieg zeza nasi lekarze przeprowadzają szczegółowe badania diagnostyczne. Strabolog, czyli specjalista zajmujący się leczeniem zeza, dobiera dla Pacjenta optymalną i skuteczną terapię. Podczas wizyty opowiada o planowanym zabiegu oraz wsłuchuje się w oczekiwania Pacjenta. W klinikach Optegra lekarz prowadzący opiekuje się Pacjentem podczas całego procesu leczenia zeza. Towarzyszy mu na wszystkich etapach diagnostyki i terapii.

Przed zabiegiem usunięcia zeza lekarz ocenia ogólny stan zdrowia Pacjenta. W niektórych przypadkach zez jest konsekwencją innych współistniejących chorób oczu, jak np. zaćma, lub chorób ogólnych, np. układu nerwowego. W takiej sytuacji w pierwszej kolejności należy wyleczyć bezpośrednią przyczynę zeza, a dopiero potem poddać się zabiegowi. Należy również pamiętać, że niektóre rodzaje zeza można leczyć z zastosowaniem okularów pryzmatycznych i tzw. obturacji, czyli zasłonki zakładanej przed zdrowsze oko Pacjenta.

Leczenie zeza warto przeprowadzić jak najwcześniej, aby uniknąć gorszego widzenia, braku widzenia przestrzennego oraz dyskomfortu i wielu kompleksów. Jedna decyzja o podjęciu leczenia procentuje przez całe życie.

FAQ:

Czy zez może się cofnąć samoistnie?

Zeza niestety nie można uważać za schorzenie, które cofnie się samoistnie. W niektórych przypadkach zez może wydawać mniej widoczny, ale choroba nie cofa się i zazwyczaj wymaga to leczenia operacyjnego zeza u dzieci lub dorosłych.

Ile kosztuje operacja zeza?

Cennik zabiegu zależy przede wszystkim od miasta i kliniki, w której jest wykonywany. W Klinikach Optegra zabiegi usunięcia zeza u dzieci wykonywane są także w ramach kontraktu z NFZ.

W jakim wieku przeprowadza się operację zeza u dziecka?

Najczęściej przeprowadzenie operacji zaleca się do 10. roku życia, ponieważ to optymalny wiek, który zapewnia prawidłowe ustawienie gałek ocznych. Ostateczna decyzja o przeprowadzeniu operacji zeza u dziecka zawsze powinna być podjęta przez specjalistę we współpracy z rodzicami, biorąc pod uwagę indywidualną historię medyczną