Refrakcja oka – co to jest refrakcja i jakie są główne zaburzenia refrakcji oka?

Termin refrakcja oka może brzmieć tajemniczo. Odnosi się jednak do jednego z podstawowych mechanizmów, które umożliwiają poprawne działanie naszego narządu wzroku. Na czym on polega i kiedy mamy do czynienia z wadami refrakcji oka? Jak się je koryguje? Jakie są metody badania refrakcji oka? Sprawdź odpowiedzi w naszym poradniku.

Czym jest refrakcja oka i jak przebiega proces widzenia?

W fizyce refrakcja to inaczej załamanie fali świetlnej. Zachodzi ono w każdym układzie optycznym, w tym także w naszym narządzie wzroku. Mówimy wtedy o refrakcji oka, nazywanej też niekiedy refrakcją wzroku.

Refrakcja oka ma miejsce w dwóch strukturach budowy gałki ocznej, wchodzących w skład układu optycznego oka – rogówce i soczewce. Najpierw światło załamuje się, gdy przenika przez rogówkę, czyli zewnętrzną warstwę oka. Następnie przechodzi przez źrenicę i trafia do soczewki, gdzie ponownie jest załamywane i skupiane tak, że trafia na siatkówkę.

Soczewka ma przy tym także zdolność zmiany kształtu, co wpływa na moc załamywania światła. Mechanizm ten, nazywany akomodacją oka sprawia, że możemy równie ostro widzieć przedmioty, które są w różnej odległości od nas.

Prawidłowa budowa oka umożliwia zatem załamanie i skupienie światła w taki sposób, że trafia ono dokładnie na siatkówkę, czyli światłoczułą, wewnętrzną warstwę gałki ocznej. Siatkówka jest zaś odpowiedzialna za przetwarzanie bodźców świetlnych na impulsy elektryczne, które nerw wzrokowy przesyła do mózgu. Jeśli nie mamy do czynienia z uszkodzonym nerwem wzrokowym lub chorobami siatkówki, a światło dotrze do niej w odpowiedni sposób, w mózgu powstanie więc ostry obraz, co mamy przed oczami.

Zaburzenia refrakcji oka – wady wzroku

Sytuację, gdy proces załamywania światła przebiega nieprawidłowo, fachowo określa się jako wady refrakcji oka lub po prostu wady wzroku. Wady wzroku skutkują tym, że światło nie może zostać odpowiednio zogniskowane na siatkówce, przez co widziany obraz staje się nieostry.

• Krótkowzroczność, czyli gorsze widzenie obiektów z większych odległości, ma miejsce wtedy, gdy światło jest skupiane przed siatkówką. Przyczyną jest najczęściej zbyt długa gałka oczna. Długotrwała praca w bliskich odległościach, zwłaszcza u młodych osób może mieć wpływ na wzrost wady krótkowzroczności.

• Nadwzroczność (dalekowzroczność) to z kolei gorsze postrzeganie bliższych obiektów, powodowane tym, że światło skupia się za siatkówką. Większość dzieci rodzi się z nadwzrocznością. Określana jest ona wówczas, jako nadwzroczność fizjologiczna i wynika z nieukończonego jeszcze rozwoju gałki ocznej. Wraz ze rozwojem dziecka wartość nadwzroczności fizjologicznej powinna ulegać zmniejszaniu.

• Astygmatyzm (niezborność) wynika natomiast z faktu, że światło inaczej załamuje się w pionie oraz w poziome, a w konsekwencji obraz rozmywa się w jedną stronę. Przyczyną jest zniekształcenie rogówki, które często może mieć podłoże genetyczne.

Badanie refrakcji oka i sprzęt służący do pomiaru refrakcji oka

Ciągle najpopularniejszym, subiektywnym badaniem refrakcji oka u dorosłych jest metoda Dondersa. Przeprowadzana jest zwykle po standardowym badaniu wzroku z użyciem tablic z literami różnej wielkości. Pacjent patrzy następnie przez okulary, w które wkładane są różne soczewki aż do momentu, gdy uzyskany obraz będzie najostrzejszy.

Obiektywną metodą pomiaru refrakcji oka jest skiaskopia lub retinoskopia. Obserwuje się tu ruch odbicia wiązki światła z dna oka w źrenicy, który zależy od refrakcji (wpływ akomodacji oka eliminuje się za pomocą kropli). Zasadę tę wykorzystuje się w nowocześniejszym, komputerowym wariancie badania z użyciem autorefraktometru, który automatycznie podaje informację o wielkości krótkowzroczności lub nadwzroczności oraz astygmatyzmu.

Osobno do mierzenia astygmatyzmu służy z kolei keratometr, który określa krzywiznę rogówki. Samą długość gałki ocznej można natomiast zmierzyć dzięki Ultrasonografii (USG) w projekcji A lub narzędziom do biometrii optycznej, które zapewniają najdokładniejszy i bezkontaktowy pomiar.

Korekta wad refrakcji oka – jakie są możliwości?

Najpopularniejszymi metodami korekty wad refrakcji wzroku są odpowiednio dobrane okulary lub soczewki kontaktowe. W większości przypadków wybór zależy przy tym od pacjenta i można naprzemiennie stosować oba te rozwiązania. Konstrukcja soczewki będzie się jednak różnić w zależności od tego, jaką wadę refrakcji oka ma niwelować.

• Przy krótkowzroczności jest ona wklęsła, czyli szkła są rozpraszające;
• Przy nadwzroczności (dalekowzroczności) potrzebne są z kolei wypukłe szkła skupiające;
• Przy astygmatyzmie natomiast stosuje się okulary korekcyjne ze szkłami cylindrycznymi lub toryczne soczewki kontaktowe, określane też jako soczewki z cylindrem.

Zaburzenia refrakcji oka można też trwale usunąć chirurgicznie. Najszybszą, najbezpieczniejszą i najmniej inwazyjną metodą jest przy tym laserowa korekcja wzroku. Należy ona do jednych z najczęściej wykonywanych zabiegów okulistycznych, a dzięki podaniu kropli znieczulających jest niemal bezbolesna.

Zabieg wykonuje się na rogówce, czyli zewnętrznej części oka, której kształt jest korygowany tak, żeby wpadające światło było skupiane dokładnie na siatkówce. W zależności od rodzaju wady wzroku oznacza to:

• spłaszczenie rogówki (w przypadku krótkowzroczności);
• uwypuklenie rogówki (dla nadwzroczności);
• wyrównanie rogówki (przy astygmatyzmie).