Nadwzroczność u dziecka — jak rozpoznać? Co robić?

Nadwzroczność, inaczej dalekowzroczność, jest jednym z najczęstszych problemów wzrokowych u dzieci. Choć może być trudna do wczesnego wykrycia, podjęcie odpowiedniej opieki i leczenia są kluczowe dla zapewnienia prawidłowego rozwoju wzroku u maluchów. Podpowiadamy, jak rozpoznać tę wadę widzenia u dziecka oraz na czym polega korekcja nadwzroczności u maluchów.

Czym jest nadwzroczność u dzieci?

Dalekowzroczność to wada refrakcji oka, która powoduje, że odbierane obrazy skupiają się za siatkówką, a nie na niej. Powoduje to niewyraźne widzenie, szczególnie z bliska, i postrzeganie świata w różnych odległościach. Najczęściej dalekowzroczność wynika z kształtu oka lub długości osiowej, co uniemożliwia dokładne ogniskowanie obrazów na siatkówce. Widzenie obiektów z bliży staje się trudniejsze i może wiązać się z wysiłkiem wzrokowym.

Co ciekawe, większość dzieci rodzi się z nadwzrocznością — jest diagnozowana u blisko 80% noworodków. Jeśli wada utrzymuje się u dzieci w wieku poniżej 8 lat – jest wówczas normalnym zjawiskiem. Po tym czasie większość dzieci osiąga już normalne skupienie promieni światła na siatkówce, a nadwzroczność fizjologiczna w obu oczach zanika. To naturalny proces dostosowania się oczu do rozwoju i zmiany kształtu.

Jeśli jednak nadwzroczność się utrzymuje wraz z wiekiem, może to wskazywać na postać patologiczną, w której konieczne jest skorygowanie wady wzroku za pomocą korekcji okularowej lub  soczewkami kontaktowymi. Wskazuje to na prawdopodobne wady w budowie gałki ocznej, która jest za krótka i może prowadzić do wielu uciążliwych objawów, nie tylko niewyraźnego widzenia. Dlatego tak ważne jest regularne badanie wzroku dziecka, zwłaszcza w pierwszych latach jego życia, aby w razie potrzeby zapewnić mu szybkie i właściwe leczenie.

Dlaczego nadwzroczność występuje u dzieci?

Dalekowzroczność u dzieci może mieć różne podłoże, związane zarówno z czynnikami genetycznymi, jak i rozwojowymi. Główne przyczyny nadwzroczności to:

• za krótka długość osi oka między rogówką a siatkówką;
• niewystarczająca załamywanie światła — kiedy światło wchodzi do oka, jest załamywane przez rogówkę i soczewkę, aby skupić się na siatkówce. W przypadku dalekowzroczności te struktury są nieprawidłowo zbudowane, co sprzyja ogniskowaniu promieni świetlnych za siatkówką oka;
• okres rozwoju wzroku i gałki ocznej – w przypadku dzieci do 8 roku życia przyczyny dalekowzroczności są związane z intensywnym rozwojem narządu wzroku;
• predyspozycje genetyczne.

Objawy nadwzroczności u dzieci

Dzieci mogą starać się dostosować do swojej wady wzroku, nie zdając sobie sprawy, że mają problemy okulistyczne. Rodzice powinni być bardzo wyczuleni na wszelkie przesłanki, które mogłyby wskazywać na rozwijające się niedowidzenie u dziecka lub problemy z widzeniem przedmiotów znajdujących się blisko oraz regularnie odwiedzać okulistę w celu badania wzroku. Wadę wykrytą na wczesnym etapie, gdy dopiero się rozwija, zazwyczaj łatwo skorygować. Jakie objawy dalekowzroczności można wychwycić w zachowaniu dzieci?

Dzieci z nadwzrocznością mogą mieć trudności lub wykazywać niechęć do czynności wymagających skupienia na bliskich obiektach, takich jak czytanie, pisanie czy rysowanie. Szybko się zniechęcają lub denerwują, a w późniejszych latach mogą doświadczać problemów edukacyjnych.  Bliskie obiekty mogą wydawać im się rozmyte lub zniekształcone i trudne do rozpoznania – rodzic może zauważyć, że maluch trzyma książki lub zeszyty daleko od oczu, aby zobaczyć tekst i obrazki.

Przy dużej nadwzroczności dziecko może nadmiernie napinać lub mrużyć oczy, aby skupić się na przedmiotach znajdujących się blisko i je wyostrzyć. Przemęczenie mięśni gałki ocznej będzie powodowało zmęczenie wzroku, bóle głowy i łzawienie. Maluch może często pocierać oczy lub skarżyć się na widzenie podwójne.

Bardzo charakterystycznym objawem jest zez, wywołany tzw. syndromem „leniwego” oka. To zaburzenie występuje, gdy tylko jedno oko cechuje się nieprawidłowym wykształceniem nerwu wzrokowego lub wady oczu mają różne nasilenie. Oko, które osiąga gorszą ostrość wzroku niż drugie, jest wówczas wyłączone z procesu widzenia i pomijane przez mózg w trakcie tworzenia obrazu. Objawem zeza jest uciekanie jednej gałki ocznej u dziecka. Jeśli rodzic ma podejrzenie, że taka nieprawidłowość rozwija się u pociechy, należy jak najszybciej udać się do specjalisty – niekorygowana wada może spowodować, że maluch już nigdy nie uzyska widzenia obuocznego.

Jakie badania wykonać w przypadku nadwzroczności u dzieci?

Diagnoza nadwzroczności w przypadku małych dzieci wymaga pełnych badań okulistycznych, przede wszystkim dlatego, że mogą one nie być w stanie wyrazić swoich trudności wzrokowych w precyzyjny sposób. Podstawowym badaniem okulistycznym identyfikującym dalekowzroczność i inne schorzenia wzroku jest badanie refrakcji. Okulista, używając zestawu soczewek, pyta dziecko, które z dwóch obrazów jest według niego ostre.

Bardzo często specjalista wykonuje badanie przy użyciu specjalnych kropli porażających akomodację oka. Pozwala to na naturalne rozszerzenie źrenicy i dokładniejszą ocenę refrakcji oka po wyłączeniu akomodacji. To nieprzyjemny dla dziecka moment, ale samo badanie jest nieinwazyjne i bardzo krótkie.

Duże znaczenie profilaktyczne mają badania przesiewowe, które wykonuje się jeszcze w szpitalu. Już na początkowym etapie mogą wykryć pewne nieprawidłowości w budowie gałki ocznej lub reakcję źrenic. Regularne wykonywanie bilansów u pediatry wraz z oceną ostrości wzroku poprzez czytanie literek również może wskazać na jakieś trudności w widzeniu.

Dostępne metody korygowania dalekowzroczności u dzieci

Korygowanie dalekowzroczności, która pojawia się u dzieci, polega na codziennym noszeniu okularów korekcyjnych lub soczewek kontaktowych. To jedyna dostępna metoda radzenia sobie z wadą u osób poniżej 18. roku życia. Za pomocą soczewek okularowych, odpowiednio dopasowanych do wady wzroku, możliwe jest skorygowanie ogniskowania obrazów na siatkówce, poprawiając ostrość przedmiotów widzianych z bliska. Drugim ważnym elementem korygowania nadwzroczności u maluchów jest terapia wzrokowa, czyli specjalistycznie opracowany program ćwiczeń wzrokowych, które pomagają m.in. poprawić koordynację mięśni oka, zdolność akomodacji i ostrość widzenia. W przypadku niedowiedzenia należy codziennie na jakiś czas zasłaniać lepiej widzące oko oraz wykonywać ćwiczenia wzrokowe zalecone przez specjalistę, aby stymulować do pracy to słabsze, pobudzając integrację obu gałek i widzenie obuoczne.

U osób pełnoletnich z nadwzrocznością do +6,0 dioptrii okuliści mogą przeprowadzić krótką, laserową korekcję wzroku. Cała procedura polega na wykonaniu w rogówce oka przy użyciu lasera femtosekundowego i następnie wymodelowaniu jej laserem excimerowym. Dyskomfort podczas interwencji jest minimalny. Kiedy rogówka zostanie wymodelowana, chirurg odkłada odchylony poprzednio płatek rogówki w pozycję pierwotną, a brzegi nacięcia goją się bardzo szybko.

U osób, które nie kwalifikują się do laserowej korekcji wady, można przeprowadzić zabieg wszczepienia specjalnych soczewek fakijnych. Wszczepiane są pomiędzy tęczówkę a naturalną soczewkę, dzięki czemu współpracują z okiem i wspierają prawidłowe widzenie.

FAQ:

ŹRÓDŁA:

1. Przekoracka-Krawczyk, A. , Nawrot, P .Zaburzenia wzrokowe u dzieci, cz. II. Wady refrakcji i metody ich wyznaczania,Optyka 2012 | Nr 5 | 26–31
2. Niwald, Anna M.; Grałek, Mirosława; Piasecka, Katarzyna; Kobielski, Artur; Daszyńska, Monika; Moll, Agnieszka; Przewratil, Przemysław, Refrakcja u dzieci leczonych z powodu naczyniaków wczesnodziecięcych okołogałkowych, Klinika Oczna . 2018, Vol. 120 Issue 4, p216-220. 5p.
3. Walkiewicz – Krutak M. ZABURZENIA FUNKCJI WZROKOWYCH U DZIECI W WIEKU SZKOLNYM ORAZ ICH WPŁYW NA NAUKĘ CZYTANIA I PISANIA, Forum Pedagogiczne 10 (2020) 2.